تفسیر:المیزان جلد۹ بخش۳۶: تفاوت میان نسخه‌ها

آنگاه خود خداى تعالى صدقات را تفسير كرده و توضيح داد كه اين صدقات را چه كسانى بايد بپردازند، و به چه كسانى بايد داده شود، و فرمود: «انما الصدقات للفقراء و المساكين و العاملين عليها و المولفه قلوبهم و فى الرقاب و الغارمين و فى سبيل الله و ابن السبيل فريضه من الله و الله عليم حكيم» ، همه مردم را از مشموليت صدقات بيرون نموده ، تنها هشت صنف را مستحق آن دانست ، و از ايشان اسم برد.

آنگاه امام صادق (عليه السلام ) يكايك آن مصارف را توضيح داده ؛ درباره فقراء فرمود: كسانى هستند كه (زكات خوردن را حرفه خود قرار نداده باشند و) دريوزگى نكنند، و عيالوار باشند. دليل اينكه گفتيم بايد دريوزگى نكنند اين آيه است كه مى فرمايد: «للفقراء الذين احصروا فى سبيل الله لا يستطيعون ضربا فى الارض يحسبهم الجاهل اغنياء من التعفف تعرفهم بسيماهم لا يسئلون الناس الحافا».

و مسكينان عبارتند از افراد عليل ، از قبيل كورها و اشخاص بى دست و پا و جذامى ، و هر عليل ديگرى، از مرد و زن و كودك.

و كاركنان در امر زكات عبارتند از كسانى كه براى گرفتن و جمع آورى و نگهدارى آن فعاليت مى كنند.

و مولفه قلوبهم عبارتند از مردمى كه قائل به توحيد خدا هستند، و ليكن هنوز معرفت در دلهايشان راه نيافته ، و نفهميده اند كه محمد رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) است ، لذا رسول خدا (صلى الله عليه و آله) دل هاى ايشان را به دست مى آورد، به ايشان زياده از حد محبت مى كرد و تعليم مى داد تا شايد او را به نبوت بشناسند، و يك سهم از صدقات را هم براى آنان قرار داد، تا دلهايشان به اسلام متمايل گردد.

مؤلف : در تاييد اين روايت كه تفسير قمى آن را بدون ذكر سند نقل كرده روايات بسيارى است كه همه داراى سند و منقول از اهل بيت بطرق خود اهل بيت است ، و در بعضى از آنها مختصر تعارض و ناسازگارى هست ؛ از خوانندگان هر كس بخواهد همه آن روايات را ديده و مطلب را از ميان همه آنها تنقيح و تحقيق كند بايد به كتب حديث و فقه مراجعه نمايد.

و در الدر المنثور آمده كه بخارى ، ابن ابى حاتم و ابن مردويه از ابى سعيد خدرى نقل كرده اند كه گفت: على ابن ابى طالب از يمن مقدارى طلاى مخلوط بخاك براى رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) فرستاد، و آنجناب آن را در ميان چهار نفر تقسيم كرد، و اين چهار نفر از اهل نجد و كسانى بودند كه بدست آوردن دل هاى آنان به نفع اسلام بود، و ايشان عبارت بودند از: ۱ - الاقرع بن حابس حنظلى ۲ - علقمه بن علاثه العامرى ۳ - عيينه بن بدر فزارى ۴ - زيد الخيل طائى.

قريش و انصار وقتى ديدند رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) همه طلاها را به اين چهار نفر داد، به خرده گيرى پرداختند كه چرا به بزرگان اهل نجد مى دهى و به ما نمى دهى ؟! رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود: منظورم اين است كه دلهاى ايشان را به دست آورم.

و در الدر المنثور آمده كه عبد الرزاق ، ابن منذر، ابن ابى حاتم و ابن مردويه از يحيى بن ابى كثير روايت كرده اند كه گفت: «مولفه قلوبهم» از بنى هاشم ، ابوسفيان بن حارث بن عبدالمطلب؛ از بنى اميه،  ابوسفيان بن حرب ، از بنى مخزوم ، حارث بن هشام و عبدالرحمان بن يربوع ؛ از بنى اسد، حكيم بن حزام؛ از بنى عامر، سهيل بن عمرو، و حويطب بن عبدالعزى؛ از بنى جمح ، صفوان بن اميه ؛ از بنى سهم، عدى بن قيس ؛ از ثقيف ، علاءبن جاريه و يا حارثه؛ از بنى فزاره ، عيينه بن حصن ؛ از بنى تميم، اقرع بن حابس ؛ از بنى نصر، مالك بن عوف ؛ از بنى سليم، عباس بن مرداس بودند.

رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) هر يك نفر از ايشان را صد راس شتر ماده داد، بجز عبدالرحمان بن يربوع ، و حويطب بن عبد العزى را، كه بهر يك از ايشان پنجاه ماده شتر بداد.

و در تفسير قمى در روايت ابى الجارود از امام ابى جعفر (عليه السلام ) آمده كه فرمود: مولفه قلوبهم (در عصر رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) عبارت بودند از: ابو سفيان بن حرب بن اميه و سهيل بن عمرو، كه او از بنى عامر بن لوى بود، و همام بن عمر و برادرش (برادران بنى عامر بن لوى )، و صفوان بن اميه بن خلف قريشى جمحى ، و اقرع بن حابس ‍ تميمى يكى از بنى حازم ، و عينيه بن حصن فزارى و مالك بن عوف و علقمه بن علاثه ، و من شنيده ام كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) بهر يك از اينها صد شتر با چوپانش مى داد، و گاهى بيشتر و كمتر هم مى شد.

مؤلف : اين چند نفر از مولفه قلوبهم آنهائى بوده اند كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) با عطا كردن، دل هايشان را به دست آورده ، نه اينكه منحصر به ايشان باشد، و مقصود از آيه شريفه هم تنها اين چند نفر باشد.