تفسیر:المیزان جلد۱۲ بخش۳: تفاوت میان نسخه‌ها

پس ظاهرا اين كلام كلامى ابتدائى است. علاوه بر اين، خداى تعالى در چند جاى از كلامش اين حقيقت را اعلام كرده كه شكر نعمت، كه خود در حقيقت استعمال نعمت است به نحوى كه احسان منعم را يادآورى و اظهار مى كند، و در مورد خداى تعالى برگشت به ايمان و تقوى مى شود) مايه زياد شدن نعمت، و كفران آن، باعث عذاب شديد است.  

آرى اگر قبلا اين معنا سابقه نمى داشت، ممكن بود بگوييم خداوند بوسيله موسى (عليه السلام) آن را اعلام كرده، و حال آنكه سابقه داشته، مثلا از حضرت نوح حكايت مى كند كه گفته است:

«فقلت استغفروا ربكم انه كان غفارا يرسل السماء عليكم مدرارا و يمددكم باموال و بنين»، و از لطايف كريمه خداى سبحان همان طور كه بعضى از مفسرين بيان كرده اند - نكته باريكى است كه آن را در آيه مورد بحث به كار برده، و آن اين است كه وعده زياد كردن نعمت را به طور صريح (آن هم با نون تاكيد) آورده و فرموده: «لازيدنكم: حتما نعمت را برايتان زياد مى كنم»، ولى در تهديد عليه كفران كنندگان، به صراحت نفرموده كه عذابتان مى كنم، بلكه به طور تعريض و اشاره فرموده: «عذاب من سخت است».  

آرى اين، شيوه و روش كريمان است كه در وعده و وعيدشان غالبا تصريح به عذاب نمى كنند.

آيه شريفه مطلق است و دليلى نيست كه ما آن را به وعده و وعيدهاى دنيوى اختصاص دهيم و يا مختص آخرتش بنماييم، وانگهى از آيات كريمه قرآن كاملا استفاده مى شود كه ايمان و كفر، و تقوى و فسق، هم در شوؤن زندگى دنيا تاثير دارند، و هم در زندگى آخرت.

بعضى بر وجوب شكر منعم به اين آيه استدلال كرده اند، ولى حق اين است كه آيه شريفه ، بيش از اين دلالت ندارد كه كافر از ناحيه كفر و كفرانش در خطر است، چون همان طور كه گفتيم خطر كفران را به طور صريح وعده نداده و بر فعليت و حتميت آن تصريح نكرده، بلكه فرموده اگر كفران كنيد عذاب من شديد است.  

آرى اگر مى فرمود در برابر هر كفر و كفرانى، عذاب من حتمى است، آن وقت ممكن بود بگوييم آيه شريفه، يكى از دليل هاى وجوب شكر منعم است.