تفسیر:المیزان جلد۶ بخش۳۵: تفاوت میان نسخه‌ها

==شرح و تفسير كلمات و جملات روايت مشهورى كه درباره جسمى واحوال روحى پيامبر اكرم (ص ) نقل شده است ==

كلمه «'''مربوع '''» بمعناى كسى است كه اندامى متوسط داشته باشد، نه كوتاه قد و نه بلند بالا، و كلمه «'''مشذب '''» بمعناى بلند قامتى است كه در عين حال لاغر اندام باشد و گوشتى بر بدن نداشته باشد و كلمه «'''رجل '''» در جمله «'''رجل الشعر'''» بر وزن خلق ، صفتى است مشتق از ماده «'''فعل يفعل '''» وقتى مى گويند فلانى «'''رجل الشعر'''» است معنايش اين است كه موى سر و روى او نه بطور كامل مستقيم و افتاده است و نه بطور كامل مجعد وفرفرى است بلكه بين اين دو حالت است .

و كلمه «'''ازهراللون '''» باين معنا است كه آنجناب رنگ چهره مباركش ‍ براق و صاف بود و كلمه «'''ازج '''» وقتى در مورد ابروان استعمال مى شود بمعناى باريك و طولانى بودن آنست و اينكه در روايت آمده : «'''سوابغ فى غير قرن '''» معنايش اينست كه ابروان آنجناب متصل بيكديگر نبود و از يكديگر فاصله داشت و كلمه «'''اشم '''» بمعناى كسى است كه بينى او داراى شمم باشد، يعنى قصبه بينيش برآمدگى داشته باشد، و منظور راوى اين بوده كه بين دو ابرويش نورى تلالوء مى كرد كه اگر كسى خوب دقت نمى كرد بنظرش مى رسيد بلندى و ارتفاعى است كه بر بينى آنجناب است و «'''كث اللحيه '''» كسى را مى گويند كه محاسنش پر پشت و بلند نباشد و «'''سهل الخد'''» بكسى گويند كه گونه اى صاف و كشيده داشته باشد و در آن گوشت زيادى نباشد و «'''ضليع الفم '''» بكسى گويند كه دهانى فراخ داشته باشد و اين در مردان از محاسن شمرده مى شود و «'''مفلج '''» از ماده «'''فلجه '''» (با دو فتحه ) بكسى اطلاق مى شود كه فاصله ما بين دو قدمش يا بين دو دستش و يا بين دندانهايش زياد باشد و «'''اشنب '''» به كسى گفته مى شود كه دندانهايش سفيد باشد.

و «'''مشربه '''» بمعناى موئى است كه از وسط سينه تا روى شكم انسان مى رويد و كلمه «'''دميه '''» - بضم دال - بمعناى آهو است و «'''منكب '''» محل اتصال استخوان شانه و بازو است و «'''كراديس ‍ '''» جمع «'''كردوس '''» است كه بمعناى مفصل و محل اتصال دو استخوان است و در «'''جمله انور'''» المتجرد گويا كلمه «'''متجرد'''» اسم فاعل ا ز تجرد باشد كه بمعناى عريان بودن از لباس و امثال آنست و منظور از اين جمله اين است كه آنجناب وقتى برهنه ميشده خلقت و ظاهر بدن مباركش زيبا بود و كلمه «'''لبه '''» - بضمه لام و تشديد باء - آن نقطه اى است از سينه كه قلاده در آنجا قرار مى گيرد وكلمه «'''سره '''» بمعناى ناف است و كلمه «'''زند'''» محل اتصال قلمه دست به كف دست است (آنجا كه نبض مى زند) و كلمه «'''رحب الراحه '''» بمعناى كسى است كه كف دستش وسيع باشد و كلمه «'''شتن '''» (با دو فتحه ) بمعناى درشتى كف دستها و ساختمان پاها است و كلمه «'''سبط القصب '''» در وصف كسى استعمال مى شود كه استخوانهاى بدنش مستقيم و بدون كجى و برآمدى باشد و جمله «'''خمصان الاخمصين '''» در وصف كسى مى آيد كه كف پايش تخت نباشد و هنگام ايستادن همه آن به زمين نچسبد چون «'''اخمص '''» آن محلى است از كف پا كه بزمين نمى چسبد و «'''خمصان '''» بمعناى لاغر بودن باطن پا است ، در نتيجه «'''خمصان الاخمصين '''» اين معنا را افاده مى كند كه وسط كف پاى آنجناب با دو طرف آن يعنى طرف انگشتان و طرف پاشنه تفاوت بسيار داشت و از آن دو طرف بلندتر بود و كلمه «'''فسحه '''» بمعناى وسعت است و «'''قلع '''» بمعناى راه رفتن بقوت است و «'''تكفوء'''» در راه رفتن بمعناى راه رفتن با تمايل است (مثل كسيكه از كوه پائين مى آيد) و «'''ذريع المشيه '''» بكسى گفته مى شود كه بسرعت ر اه برود، و كلمه «'''صب '''» بمعناى سرازيرى راه و يا زمين سرازير است و «'''خافض الطرف '''» را جمله بعد كه مى گويد: «'''نظره الى الارض '''» معنا كرده ، يعنى آنجناب همواره نگاهش بطرف زمين بوده و كلمه «'''اشداق '''» جمع «'''شدق '''» - بكسره شين - است كه بمعناى زاويه دهان ازطرف داخل است . و يا به عبارتى باطن گونه هاى است ، و اينكه در روايت آمده سخن را با «'''اشداق '''» خود آغاز و با «'''اءشداق '''» خود ختم مى كرد كنايه است از فصاحت ، وقتى گف ته مى شود فلانى تشدق كرد معنايش اين است كه شدق خود را بمنظور فصيح سخن گفتن پيچاند و كلمه «'''دمث '''» از ماده «'''دماثه '''» است كه جمله بعد آنرا تفسير نموده ، مى گويد: «'''ليس بالجافى و لا بالمهين '''» يعنى سخن گفتنش ملايم و خالى از خشونت و نرمى بيش از اندازه بود كلمه «'''ذواق '''» بمعناى هر طعام چشيدنى است و كلمه «'''انشاح '''» از ماده «'''نشوح '''» است و «'''انشاح '''» يعنى اعراض كرد و منظور از جمله «'''يفتر عن مثل حب الغمام '''» اين است كه خنده اش بسيار شيرين و نمكين بود، لبها اندكى باز مى شد و دندانهائى چون تگرگ را نمودار مى ساخت و منظور از جمله «'''فيرد ذلك بالخاصه على العامه '''» معنايش اين است كه در آن يك سوم وقتى كه در خانه بخودش اختصاص مى داد نيز بكلى از مردم منقطع نمى شد بلكه بوسيله خواص با عامه مردم مرتبط مى شد، مسائل آنانرا پاسخ مى داد و حوائج شان را برمى آورد و هيچ چيز از آن يك سوم وقت را كه مخصوص خودش بود از مردم دريغ نمى كرد.

و كلمه «'''رواد'''» جمع «'''رائد'''» است و رائد بمعناى آن كسى است كه پيشاپيش كاروان مى رود تا براى كاروانيان منزل و براى حيوانات آنان چراگاهى پيدا كند و كارهائى ديگر از اين قبيل انجام دهد. و منظور از جمله «'''لا يوطن الا ما كنت و ينهى عن ايطانها'''» اين است كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله )) جاى معينى از مجلس را بخود اختصاص ‍ نمى داد و چنين نبود كه اهل مجلس آن نقطه راخاص آنحضرت بدانند و كسى در آنجا ننشيند، زيرا مى ترسيد عنوان بالانشينى و تقدم پيدا كند، و ديگرانرا نيز از چنين عملى نهى مى كرد. و جمله «'''اذا انتهى الى قوم ...'''» بمنزله تفسير آن جمله است ، و معناى جمله «'''لا توبن فيه الحرم '''» اينست كه در حضور آنجناب كسى جراءت نمى كرد از ناموس ‍ مردم به بدى ياد كند و اين فعل از ماده «'''ابنه '''»- بضم همزه - گرفته شده كه بمعناى عيب است و كلمه «'''حرم '''» - بضمه حاء و فتحه راء- جمع «'''حرمه '''» است . و كلمه «'''تثنى '''» در جمله : «'''لا تثنى فلتاته '''» از «'''تثنيه '''» گرفته شده كه بمعناى تكرار كردن است و كلمه «'''فلتات '''» جمع «'''فلته '''» است كه بمعناى لغزش است و معناى جمله اين است كه اگر احيانا در مجلس آنجناب از احدى از جلساء لغزشى سر مى زند حضرت به همه مى فهماند كه اين عمل لغزش و خطا است و ديگر از كسى تكرار نشود و كلمه «'''بشر'''» - بكسره باء و سكون شين - بمعناى بشاش بودن چهره است و كلمه «'''صخاب '''» درباره كسى استعمال مى شود كه فريادى گوش خراش داشته باشد.

و در جمله «'''حديثهم عنده حديث اوليتهم '''» كلمه «'''اءوليه '''» جمع «'''ولى '''» است و گويا مراد از آن تابع و دنبال رو باشد، ومعناى جمله اين باشد كه اصحاب وقتى با آن جناب سخن مى گفتند نوبت را رعايت مى كردند و چنين نبود كه يكى در سخن ديگرى داخل شود و يا مادام كه سخن او تمام نشده سخن بگويد و يا مانع يكديگر شوند، و معناى جمله «'''حتى ان كان اصحابه يستجلبونهم '''» اين است كه اصحاب آن جناب وقتى مى ديدند غريبه ها و ناآشنايان به اخلاق آن جناب و با حرفهاى خارج از نزاكت خود آنجناب را مى آزارند آنان را نزد خود مى خواندند تا رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) را از شر آنان نجات دهند.

و معناى جمله «'''و لا يقبل الثناء الا من مكافى ء'''» اين است كه مدح و ثناء را تنها در مقابل نعمتى كه به يكى از آنان داده بود مى پذيرفت و اين عمل همان شكرى است كه در اسلام مدح شده پس كلمه «'''مكافى ء'''» يا از مكافات بمعناى جزا دادن است و يا از مكافات بمعناى مساوات است كه اگر باين معنا باشد معناى جمله چنين مى شود: رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) مدح و ثناء را از كسى مى پذيرفت كه مدح را به مقدارى كه طرف استحقاق آنرا دارد اداء كند نه بيش از آن ، و از كسى كه در مدحش اغراق مى كرده و زياده روى مى نموده نمى پذيرفت .

و معناى جمله : «'''و لا يقطع على احد كلامه حتى يجوز'''» اين است كه آنجناب سخن هيچ گوينده اى را قطع نمى كرد مگر آنكه از حق تجاوز مى كرده كه در آنصورت تذكر ميداده كه اين سخن تو درست نيست و يا برمى خاسته و مى رفته ، و كلمه «'''استفزاز'''» بمعناى استخفاف است و منظور راوى اين است كه هيچ صحنه اى آنجناب را آنچنان بخشم در نمى آورد كه عقلش سبك شود و از جاى كنده شود.