تفسیر:المیزان جلد۱۲ بخش۷: تفاوت میان نسخه‌ها

مؤلف: آلوسى در تفسير خود روح المعانى مطلبى گفته كه عين عبارتش چندين است: اماميه كه تو خود حال ايشان را مى دانى، از ابى جعفر (رضى الله عنه) تفسير اين آيه را چنين روايت كرده اند كه:  

منظور از شجره خبيثه بنى اميه، و مراد از شجره طيبه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم)، و على (كرم الله وجهه) و فاطمه (رضى الله عنها)، و آنچه از وى متولد شده می باشد، و در بعضى روايات اهل سنت تفسير شجره خبيثه، به بنى اميه انكار شده است.

از آن جمله: ابن مردويه، از عدى بن حاتم نقل كرده كه گفت: رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: «خداى تعالى مردم را زير و رو كرده، و عرب را از همه بهتر ديد، و عرب را زير و رو كرده، قريش از همه بهتر بوده و قريش بهترين فاميل عرب بودند، و شجره مباركه اى كه خدا در باره شان فرموده: «مثل كلمة طيبة كشجرة طيبة» هم ايشان هستند، زيرا بنى اميه نيز از قريش بودند.

اين سخن خيلى عجيب است. براى اين كه اگر يك امت و يا فاميلى مبارك باشند، معنايش اين نيست كه همه آن ها و همه دودمان هايى كه از آن ها منشعب مى شوند، مبارك باشند. پس روايت آلوسى به فرضى كه صحيح باشد، بيش از اين دلالت ندارد كه قريش شجره مباركه است، و اما اين كه آيا همه شاخه هاى منشعب از آن، و حتى بنى عبد الدار، و همه افراد ايشان - كه ابى جهل يكى و ابى لهب يكى ديگر از ايشان است - مبارك باشند، از كجا روشن مى شود؟  

پس اين چه ملازمه است كه آلوسى ميان شجره طيبه بودن قريش و طيب بودن همه فروع آن، حتى فاسدهايشان ادعا نموده است؟ وانگهى همين ابن مردويه، از عايشه روايت كرده كه او به مروان بن حكم گفت: من از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) شنيدم كه به پدرت و جدّت مى فرمود: شما شجرۀ ملعونه در قرآن هستيد.

تفسير نويسانى از قبيل طبرى و ديگران، از سهل بن ساعد، و عبدالله بن عمر و يعلى بن مره و حسين بن على، و سعيد بن مسيب نقل كرده اند كه: منظور از آيه «و ما جعلنا الرويا التى اريناك الا فتنة للناس و الشجرة الملعونة فى القرآن»، بنى اميه هستند.

و عين عبارت سعد اين است كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) در خواب ديد، كه بنى فلان، مانند ميمون ها بر منبرش جست و خيز مى كنند. بسيار ناراحت شد، و ديگر كسى او را خندان نديد تا از دار دنيا رحلت نمود. و بعد از اين خواب بود كه آيه مزبور نازل شد.

و به زودى اين روايت را از عُمَر و از على (عليه السلام) در تفسير آيه: «الذين بدلوا نعمت الله كفرا» كه گفته است منظور از آن، فاجرترين دودمان قريش، يعنى دودمان بنى مغيره و بنى اميه است، نقل خواهيم نمود.