۲۰٬۱۸۹
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱ بخش۱۲: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←معيارها و اساس قوانين عقلایى، معيار و اساس و قوانين شرعى است
| (۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۱۶: | خط ۲۱۶: | ||
<span id='link174'><span> | <span id='link174'><span> | ||
== | ==مقصود از «فاسقین»، در آیه شریفه == | ||
«'''إلّا الفَاسِقِينَ '''»: كلمۀ «فسق» - به طوری كه گفته اند - از الفاظى است كه قبل از آمدن قرآن، معناى امروز آن را نداشت و در اين معنا، استعمال نمی شد. | |||
و اين قرآن كريم است كه كلمۀ نامبرده را در معناى معروفش استعمال كرد، و آن را از معناى اصلی اش، كه به معناى بيرون شدن از پوست است، گرفته. چون وقتى می گويند: «فَسَقَت التَمرَةُ»، معنايش اين است كه: خرما از پوستش بيرون آمد. و به همين جهت، خود قرآن نيز كلمۀ «فاسقين» را تفسير كرد به «الَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهدَ اللّهِ مِن بَعدِ مِيثَاقِهِ: كسانی كه مى شكنند عهد خدا را بعد از ميثاق آن»؛ و معلوم است كه نقض عهد، وقتى تصور دارد كه قبلا بسته و محكم شده باشد. پس نقض عهد نيز، نوعى بيرون شدن از پوست است. | |||
باز به همين مناسبت در آخر آيه، «فاسقين» را توصيف فرمود به: | باز به همين مناسبت در آخر آيه، «فاسقين» را توصيف فرمود به: «خَاسِرِين»و «زيانكاران». و معلوم است كه مفهوم خاسران و زيانكارى، وقتى و در چيزى تصور دارد كه آدمى، به وجهى مالك آن باشد. همچنان كه در جایى ديگر، درباره خاسرين فرموده: «إنَّ الخَاسِرِينَ الَّذِينَ خَسِرُوا أنفُسَهُم وَ أهلِيهِم يَومَ القِيَامَة»: زيانكاران، آن هايند كه در روز قيامت، خود و اهل خود را زيان كرده باشند. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱ صفحه : ۱۴۵ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱ صفحه : ۱۴۵ </center> | ||
با اين حال، زنهار كه خيال نكنى اين صفاتی كه خداى سبحان در كتابش، براى سعداى از بندگانش، و يا اشقياء اثبات مى كند، براى | با اين حال، زنهار كه خيال نكنى اين صفاتی كه خداى سبحان در كتابش، براى سعداى از بندگانش، و يا اشقياء اثبات مى كند، براى مقرّبان، و مخلصان، و مخبتان، و صالحان، و مطهرين و امثال آنان اوصافى، و براى ظالمان و فاسقان و خاسران و غاويان و ضالّين و امثال آنان اوصاف ديگرى ذكر كرده؛ صرف عبارت پردازى، و اوصافى مبتذل است، كه اگر چنين فكر كنى، قريحه و دركت در فهم كلام خدای تعالى دچار اضطراب گشته، همه را به يك چوب می رانى؛ و آن وقت كلام خدا را هم، مانند سخنان ديگران غلط هایى عاميانه و سخنى ساده بازارى خواهى گرفت. | ||
بلكه آنچه گفته شد، اوصافى است كه از حقايقى روحى، و مقاماتى معنوى كشف مى كند، كه يا در راه سعادت آدمى قرار دارند، و يا در راه شقاوت و بدبختی اش. و هر يك از آن ها، مبدأ آثارى مخصوص به خود، و منشأ احكامى خاص و معين هستند. همچنان كه مراتب سن آدمى، و خصوصيات قواى او، و اوضاع خلقتش، هر يك منشأ احكام و آثار مخصوصى است، كه نمی توانيم يكى از آن آثار را در غير آن سن و سال، از كسى توقع داشته باشيم. و اگر در كلام خدای تعالى، تدبّر و امعان نظر كنى، خواهى ديد آنچه ما ادعا كرديم، صحيح و درست است. | بلكه آنچه گفته شد، اوصافى است كه از حقايقى روحى، و مقاماتى معنوى كشف مى كند، كه يا در راه سعادت آدمى قرار دارند، و يا در راه شقاوت و بدبختی اش. و هر يك از آن ها، مبدأ آثارى مخصوص به خود، و منشأ احكامى خاص و معين هستند. همچنان كه مراتب سن آدمى، و خصوصيات قواى او، و اوضاع خلقتش، هر يك منشأ احكام و آثار مخصوصى است، كه نمی توانيم يكى از آن آثار را در غير آن سن و سال، از كسى توقع داشته باشيم. و اگر در كلام خدای تعالى، تدبّر و امعان نظر كنى، خواهى ديد آنچه ما ادعا كرديم، صحيح و درست است. | ||
<span id='link175'><span> | <span id='link175'><span> | ||
==بحثى پيرامون مسأله معروف جبر و تفويض == | ==<center> بحثى پيرامون مسأله معروف جبر و تفويض </center>== | ||
در جمله مورد بحث | در جمله مورد بحث فرمود: «وَ مَا يُضِلُّ بِهِ إلّا الفَاسِقِينَ: خدا با قرآن كريم و مَثَل هايش، گمراه نمى كند مگر فاسقان را»، و به همين تعبير، خود، بيانگر چگونگى دخالت خدای تعالى در اعمال بندگان، و نتایج اعمال آنان است، و در اين بحثى كه شروع كرديم، نيز همين هدف دنبال می شود. | ||
توضيح اين كه: خدای تعالى، در آيات بسيارى از كلام مجيدش، | توضيح اين كه: خدای تعالى، در آيات بسيارى از كلام مجيدش، مِلك عالَم را از آن خود دانسته؛ از آن جمله فرموده: «لِلّهِ مَا فِى السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِى الأرضِ: آنچه در آسمان هاست و آنچه در زمين است، مِلك خداست». و نيز فرموده: «لَهُ مُلكُ السَّمَاوَاتِ وَ الأرض: مُلك آسمان ها و زمين، از آنِ اوست». و نيز فرموده: «لَهُ المُلكُ وَ لَهُ الحَمدُ: جنس مُلك و حمد، از اوست». | ||
<span id='link176'><span> | <span id='link176'><span> | ||
| خط ۲۴۱: | خط ۲۴۱: | ||
<span id='link177'><span> | <span id='link177'><span> | ||
پس هر تصرفى در موجودات كه تصور شود، مالك آن تصرف خداست. هر نوع تصرفى كه در بندگان و مخلوقات خود بكند، می تواند و حق دارد، بدون اين كه قبح و مذمتى و سرزنشى دنبال داشته باشد. چون آن تصرفى از ميان همه تصرفات قبيح و مذموم است، كه بدون حق باشد. يعنى عقلا حق چنين تصرفى را به تصرف كننده ندهند، و | پس هر تصرفى در موجودات كه تصور شود، مالك آن تصرف خداست. هر نوع تصرفى كه در بندگان و مخلوقات خود بكند، می تواند و حق دارد، بدون اين كه قبح و مذمتى و سرزنشى دنبال داشته باشد. چون آن تصرفى از ميان همه تصرفات قبيح و مذموم است، كه بدون حق باشد. يعنى عقلا حق چنين تصرفى را به تصرف كننده ندهند، و او، تنها آن تصرفاتى را می تواند بكند كه عقلا آن را جایز بدانند. پس مالكيت او، محدود به مواردى است كه عقل تجويز كرده باشد؛ و اما خدای تعالى، هر تصرفى در هر خلقى بكند، تصرفى است از مالك حقيقى، و در مملوك واقعى و حقيقى. پس نه مذمتى به دنبال دارد، و نه قبحى، و نه تالى فاسد ديگرى. | ||
و اين مالكيت مطلقه خود را تأييد كرده به اين كه خلق را از پاره اى تصرفات منع كند، و تنها در ملك او، آن تصرفاتى را بكنند كه خود او اجازه داده و يا خواسته باشد، و خود را محاسِب و بازخواست كننده، و خلق را مسئول و مؤاخذ دانسته، فرموده: | و اين مالكيت مطلقه خود را تأييد كرده به اين كه خلق را از پاره اى تصرفات منع كند، و تنها در ملك او، آن تصرفاتى را بكنند كه خود او اجازه داده و يا خواسته باشد، و خود را محاسِب و بازخواست كننده، و خلق را مسئول و مؤاخذ دانسته، فرموده: | ||
«مَن ذَا الَّذِى يَشفَعُ عِندَهُ إلّا بِإذنِهِ»: آن كيست كه بدون اذن او، نزد او، سخنى از شفاعت كند. | |||
و نيز فرموده: | و نيز فرموده: «مَا مِن شَفِيعٍ إلّا مِن بَعدِ إذنِهِ»: هيچ شفيعى نيست، مگر بعد از اجازۀ او. | ||
و نيز فرموده : | و نيز فرموده: «لَو يَشَاءُ اللّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعاً»: اگر خدا می خواست، همۀ مردم را هدايت مى كرد. | ||
و نيز | و نيز فرموده: «يُضِلُّ مَن يَشَاءُ وَ يَهدِى مَن يَشَاءُ». و باز فرموده «وَ مَا تَشَاؤُنَ إلّا أن يَشَاءَ اللّهُ»: و در شما خواستى پيدا نمی شود، مگر آن كه خدا خواسته باشد. | ||
و نيز فرموده: | و نيز فرموده: «لا يُسألُ عَمَّا يَفعَلُ وَ هُم يُسألُونَ»: باز خواست نمی شود از آنچه مى كند، بلكه ايشان باز خواست می شوند. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱ صفحه : ۱۴۷ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱ صفحه : ۱۴۷ </center> | ||
پس بنابراين، خدای تعالى، متصرّفى است كه در مِلك خود، هرچه بخواهد مى كند و غير او، هيچ كس اين چنين مالكيتى ندارد، باز مگر به اذن و مشيت او. اين، آن معنایى است كه ربوبيّت او، آن را اقتضا دارد. | پس بنابراين، خدای تعالى، متصرّفى است كه در مِلك خود، هرچه بخواهد مى كند و غير او، هيچ كس اين چنين مالكيتى ندارد، باز مگر به اذن و مشيت او. اين، آن معنایى است كه ربوبيّت او، آن را اقتضا دارد. | ||
<span id='link178'><span> | <span id='link178'><span> | ||
اين معنا وقتى روشن شد، از سوى ديگر مى بينيم كه خدای تعالى، خود را در مقام تشريع و قانونگذارى قرار داده، و در اين قانون گذارى، خود را عينا مانند يكى از عقلا به حساب آورده، كه كارهاى نيك را نيك می داند، و بر آن مدح و شكر مى گذارد، و كارهاى زشت را زشت دانسته، بر آن مذمت مى كند. مثلا فرموده: «إن تُبدُوا الصَّدَقَاتِ فنِعِمَّا هِىَ: اگر صدقات را آشكارا بدهيد، خوب است». و نيز فرموده: «بِئسَ الإسمُ الفُسُوقُ: فسق، نام زشتى است». | |||
اين معنا وقتى روشن شد، از سوى ديگر مى بينيم كه خدای تعالى، خود را در مقام تشريع و قانونگذارى قرار داده، و در اين قانون گذارى، خود را عينا مانند يكى از عقلا به حساب آورده، كه كارهاى نيك را نيك می داند، و بر آن مدح و شكر مى گذارد، و كارهاى زشت را زشت دانسته، بر آن مذمت مى كند. مثلا فرموده: «إن | |||
و نيز فرموده كه: آنچه از قوانين براى بشر تشريع كرده، به منظور تأمين مصالح انسان، و دورى از مفاسد است و در آن، رعايت بهترين و مؤثرترين راه براى رسيدن انسان به سعادت، و جبران شدن نواقص شده است، و در اين باره فرموده: | و نيز فرموده كه: آنچه از قوانين براى بشر تشريع كرده، به منظور تأمين مصالح انسان، و دورى از مفاسد است و در آن، رعايت بهترين و مؤثرترين راه براى رسيدن انسان به سعادت، و جبران شدن نواقص شده است، و در اين باره فرموده: «إذَا دَعَاكُم لِمَا يُحيِيكُم: دعوت خدا را بپذيريد، وقتى شما را به چيزى می خواند كه زنده تان مى كند». | ||
و نيز فرموده: | و نيز فرموده: «ذَلِكُم خَيرٌ لَكُم إن كُنتُم تَعلَمُونَ: اين، براى شما بهتر است، اگر علم داشته باشيد». و نيز فرموده: «إنَّ اللّهَ يَأمُرُ بِالعَدلِ وَ الإحسَان»، (تا آن جا كه مى فرمايد): «وَ يَنهَى عَنِ الفَحشَاءِ وَ المُنكَرِ وَ البَغی: خدا به عدل و احسان امر مى كند، و از فحشا و منكر و ظلم، نهى مى نمايد». و نيز فرموده: «إنَّ اللّهَ لَا يَأمُرُ بِالفَحشَاء: خدا به كارهاى زشت امر نمى كند»؛ و آيات بسيارى از اين قبيل. | ||
{{تغییر صفحه | قبلی=تفسیر:المیزان جلد۱ بخش۱۱ | بعدی = تفسیر:المیزان جلد۱ بخش۱۳}} | {{تغییر صفحه | قبلی=تفسیر:المیزان جلد۱ بخش۱۱ | بعدی = تفسیر:المیزان جلد۱ بخش۱۳}} | ||
[[رده:تفسیر المیزان]] | [[رده:تفسیر المیزان]] | ||
