تفسیر:المیزان جلد۱۲ بخش۲۹: تفاوت میان نسخه‌ها

و آن اين است كه گفته اند: آيه شريفه سياقش رد مشركين از قريش است كه مى پنداشتند بشر صلاحيت رسالت را ندارد، و اگر رسالتى باشد بايد ملائكه حامل آن شود، پس آيه در مقام رد اين پندار است، و مى فرمايد كه سنت الهى بر طبق حكمت جريان يافته و حكمت اقتضاء مى كند كه فرستاده بر بشر از جنس خود بشر باشد، منتهى تنها فرقى كه لازم است ميان او و مردم باشد اين است كه معارف و اوامر و نواهى به وى وحى شود. وجه اينكه گفتيم اين سخن صحيح نيست اين است كه اين حرف با سياق آيه انطباق ندارد، و قبلا هم از خصوص مشركين قريش چنين پندارى نقل نشده بود، و حتى بصورت پيشنهاد و اقتراح فرستادن ملائكه هم نيامده بود تا بگوييم آيه ناظر به آن است.

تنها سخنى كه قبلا از مشركين نقل شده بود آنهم از مطلق مشركين نه مشركين قريش همان جمله «لو شاء الله ما عبدنا من دونه من شئ...» بود كه گفتيم سياقش اثبات استحاله نبوت است و در آن صحبتى از رسالت ملائكه نشده بود.

بعضى ديگر از مفسرين به اين آيه استدلال كرده اند بر اينكه : خداى سبحان بچه و زن را رسول قرار نداده، آن وقت به نبوت عيسى (عليه السلام) در گهواره بخود اشكال كرده ، و پاسخ داده به اين كه: نبوت اعم از رسالت است و آنچه عيسى بن مريم (عليهما السلام) داشت به شهادت قرآن كريم نبوت بود نه رسالت، زيرا قرآن از قول خود عيسى حكايت مى كند كه گفت: «انى عبد الله آتانى الكتاب و جعلنى نبيا».

ليكن در اين سخن اشكال است ، زيرا استدلال مذكور به آيه شريفه وقتى تمام است كه جمله «و ما ارسلنا» مخصوص رسولان باشد و حال آنكه عين اين عبارت در باره انبيايى هم كه رسول نبوده اند آمده و مثلا فرموده اند: «و ما ارسلنا من قبلك من رسول و لا نبى...: ما قبل از تو هيچ رسول و نبيى ارسال نكرديم مگر آن كه...»، و اگر استدلال بالا صحيح باشد بايد هيچ طفل و زنى نبى هم نباشد، و حال آنكه به اقرار خود شما عيسى بنا به حكايت قرآن گفت: «من بنده خدايم كه مرا كتاب داده و نبيم كرده است». و در باره حضرت يحيى فرموده: «و آتيناه الحكم صبيا». پس حق مطلب همان است كه گفتيم آيه شريفه «و ما ارسلنا من قبلك الا رجالا»، در مقام بيان اين معنا است كه رسولان خدا مردانى از جنس بشر عادى بودند،

و هيچ عنايتى به اين جهت ندارد كه در اول بعثت به حد بلوغ رسيده باشند يا نه ، تنها غرض افاده اين است كه نوح و ابراهيم و موسى و عيسى و يحيى - كه همه رسولان خدا بودند - رجالى از جنس بشر بودند كه به ايشان وحى مى شد، نه اينكه اشخاصى بوده باشند مجهز به قدرت قاهره غيبى و اراده الهى تكوينى.

قريب به معناى آيه مورد بحث آيه «ما ارسلنا من قبلك الا رجالا نوحى اليهم فاسئلوا اهل الذكر ان كنتم لا تعلمون و ما جعلناهم جسدا لا ياكلون الطعام و ما كانوا خالدين» است.

و ظاهر جمله «فاسئلوا اهل الذكر ان كنتم لا تعلمون» اين است كه خطاب به رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) و قومش باشد هر چند كه خطاب در جملات قبل تنها به رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) بود، وليكن در آنها نيز معنى متوجه همه بود، پس در اين جمله خطاب را هم عمومى گرفت تا هر كس راه خود را شناخته و پيروى كند، و آنانكه از حقيقت دعوت نبوى خبر ندارند مانند مشركين ، به اهل علم مراجعه نموده از ايشان بپرسند، و اما آن كس كه اين معنا را مى داند مانند خود رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) و گروندگان به وى كه ديگر غنى و بى نياز از سؤال هستند.

بعضى گفته اند: خطاب در آيه فقط متوجه به مشركين است، زيرا آنان بودند كه منكر دعوت نبوى بودند، و همان ها بايد به اهل علم مراجعه نموده بپرسند، وليكن لازمه اين حرف اين است كه بدون هيچ نكته اى در آيه التفات از فرد به جمع بكار رفته باشد، (و خدا داناتر است).