تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۳۲: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

==آيات ۱ ۹، سوره صف ==

سوره صف مدنى است و چهارده آيه دارد

ترجمه آيات  

به نام خداى رحمان رحيم ، آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است براى خدا تسبيح مى گويد و او خدايى عزيز و حكيم است (۱).

و نيز بر مؤ منين است كه هرگز آنچه را كه خود عمل نمى كنند به ديگران نگويند، و در آنچه وعده مى دهند تخلف ننمايند، كه اين گونه اعمال ايشان را مستوجب خشمى از خدا نموده ، رسول را آزار مى دهد. و خطر را هم دارد كه خدا دلهايشان را منحرف سازد، همان طور كه با قوم موسى (عليه السلام ) چنين كرد، چون با اينكه مى دانستند آن جناب رسول خدا به سوى ايشان است ، مع ذلك آزارش دادند. و خدا مردم ستمكار را هدايت نمى كند.

اين سوره به شهادت زمينه آياتش در مدينه نازل شده است .

تفسير اين آيه در سوره حشر گذشت . و اگر سوره مورد بحث را با تسبيح و تنزيه خدا از هر نقص آغاز كرده براى اين است كه در اين سوره سخن از بديها و توبيخ مؤ منين به ميان آمده كه چرا چيزى را مى گويند كه خود عمل نمى كنند، و آنگاه تهديدشان كرده به اينكه اگر به خود نيايند، دچار خشم خدا گشته ، و خدا دلهاى تبهكاران را منحرف مى سازد.

مقصود از خطاب توبيخى : «'''چرا مى گوييد آنچه را كهعمل نمى كنيد'''» با توجه به سياق و زمينه كلام

كلمه «'''لم '''» مخفف كلمه «'''لما'''» است ، و حرف «'''ما'''» در آن استفهامى است ، و حرف «'''لام '''» براى تعليل است . و گفتار آيه در زمينه توبيخ است ، مى خواهد مؤ منين را به خاطر اينكه بدانچه مى گويند عمل نمى كنند توبيخ كند. و اينكه بعضى از مفسرين گفته اند «'''مراد از جمله ((اى كسانى كه ايمان آورده ايد'''» منافقين هستند و آيه شريفه اين طائفه را سرزنش مى كند، نه مؤ منين را، زيرا مؤ منين از نظر قرآن محترمند)) درست نيست ، و نبايد به آن گوش فرا داد، براى اينكه قرآن پر است از آياتى كه مؤ منين را توبيخ و عتاب مى كند، مخصوصا آياتى كه درباره جنگها و متعلقات آن نازل شده ، از قبيل آيات راجع به جنگ احد، احزاب ، حنين ، صلح حديبيه و جنگ تبوك ، و مساءله انفاق در راه خدا و امثال آن . و مؤ منين صالح اگر صالح شدند و جلالت قدر يافتند، به خاطر همين توبيخ ‌ها بوده كه خداى تعالى از آنان نمود، و به وسيله به تدريج تربيتشان كرد، و گرنه صلاح نفسانى و جلالت قدر را از پيش خود در نيافتند.

و مورد توبيخ در آيه مورد بحث هر چند بر حسب ظاهر لفظ آيه مطلق است ، و در خصوص تخلف كردار از گفتار و خلف وعده ، و نقض عهد است ، و درست هم هست ، چون وقتى ظاهر انسان موافق باطنش نشد، همه اين اعمال از او سر مى زند،

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۴۲۱ </center>

و ليكن سياق و زمينه آيات مورد بحث كه آيه «'''ان اللّه يحب الذين يقاتلون فى سبيله صفا'''» در آن قرار گرفته ، و آيه «'''يا ايها الذين امنوا هل ادلكم على تجاره '''» در آيات بعد از آن واقع شده ، و همچنين آياتى نظير اينها كه در آن است مى فهماند كه گويا بعضى از مومنين قبل از جنگ وعده پايدارى داده بودند كه به هيچ وجه پشت به جنگ نكنند، و پا به فرار نگذارند و يا از بيرون شدن براى جنگ تثاقل نورزند، و يا از انفاق در تهيه ابزار جنگ براى خود و ديگران مضايقه ننمايند، ولى در موقع عمل خلف وعده كرد ه اند.

كلمه «'''مقت '''» به معناى خشم شديد است . آيه مى خواهد مضمون آيه قبلى را تعليل كند، و بفرمايد: خداى تعالى از همه اعمال انسان بيش ‍ از همه از اين عملش سخت به خشم مى آيد كه چيزى را بگويد كه بدان عمل نمى كند، چون اين خود از نشانه هاى نفاق است . البته بايد توجه داشت اين كه انسان چيزى را بگويد كه بدان عمل نمى كند، غير از آن است كه عمل نكند به آنچه كه گفته است ، (گاهى مى شود كه انسان موفق نمى شود بدانچه قبلا گفته عمل كند، و يا رسما خلف وعده مى كند، و گاه مى شود كه از اول كه وعده مى دهد، بناى عمل نكردن به آن را دارد، قسم دوم نفاق است نه اولى ) چون قسم اول ناشى از ضعف اراده و سستى همت است كه البته خود يكى از رذائل اخلاقى ، و منافى با سعادت نفس ‍ انسانى است ، چون خداى تعالى سعادت نفس بشر را بر اين اساس ‍ تاءمين نموده كه به اختيار خود اعمال خير كند و حسناتى كسب نمايد، و كليد كسب اين حسنات داشتن عزم راسخ و همت بلند است ، و اگر ديديم كسى وعده مى دهد ولى در مقام عمل سست مى شود، و خلف وعده مى كند، مى فهميم كه مردى سست عنصر و ضعيف الاراده است ، و از چنين انسانى اميد خير و سعادت نمى رود.

كلمه «'''صف '''» - بنابه گفته راغب - به معناى اين است كه چند چيز، مثلا چند نفر انسان و يا درخت ، در خطى مستقيم قرار بگيرند. اين كلمه در آيه شريفه و در همه جا مصدرى است كه معناى اسم فاعل را مى دهد، و به همين جهت است كه جمع بسته نمى شود. و اگر منصوب آمده براى اين است كه حال از ضمير فاعل در جمله «'''يقاتلون '''» مى باشد. و معناى آيه اين است كه : خدا دوست مى دارد كسانى را كه در راه او قتال مى كنند،

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۴۲۲ </center>

<span id='link282'><span>

==اشاره به نهى مسلمانان از ايذاى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم ==

اين آيه شريفه به طور اشاره مى فهماند كه بنى اسرائيل با لجاجت خود رسول خدا. حضرت موسى را آزار داده بودند، تا جايى خداى تعالى به كيفر اين رفتارشان دلهايشان را منحرف ساخت . و اين خود نهيى است براى مؤ منين از اين كه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) را اذيت كنند، و كارشان بدانجا انجامد كه كار قوم موسى بدانجا كشيد، و دلهايشان منحرف گشت ، همچنان كه در آيه زير به طور صريح روى سخن به امت اسلام نموده ، مى فرمايد: «'''ان الذين يوذون اللّه و رسوله لعنهم اللّه فى الدنيا و الاخره و اعد لهم عذابا مهينا'''».

و آيه مورد بحث بدان جهت كه نهيى الزامى در آن هست ، در معناى آيه «'''يا ايها الذين امنوا لا تكونوا كالذين اذوا موسى فبراه اللّه مما قالوا و كان عند اللّه وجيها يا ايها الذين امنوا اتقوا اللّه و قولوا قولا سديدا'''» مى باشد.

و دليل دومش كه گفت «'''كلام از فايده داشتن ساقط مى شود'''» به هيچ وجه درست نيست براى اينكه آنچه از زيغ منسوب به خود بنده است آن مقدارى است كه به خاطر فسقى كه دارد در دلش پيدا مى شود، و سبب حد معينى از كفر مى گردد، و آنچه كه به خدا نسبت داده مى شود تثبيت و پا بر جا كردن اين كفر در قلب بنده است پس زيغ بنده از ايمان به خاطر فسق و پديد آمدن كفر در دلش مطلبى است و تثبيت كفر در دل او بر طريق مجازات مطلبى ديگر است .

[[رده:تفسیر المیزان]]