الأنعام ٦١
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ هُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَ يُرْسِلُ عَلَيْکُمْ حَفَظَةً حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَ هُمْ لاَ يُفَرِّطُونَ |
ترجمه
| الأنعام ٦٠ | آیه ٦١ | الأنعام ٦٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«وَ هُوَ الْقَاهِرُ ...»: (نگا: انعام / ). «حَفَظَةً»: جمع حافظ، مراقبان. مراد فرشتگان (الکِرام الْکاتِبون) است (نگا: زخرف / ، انفطار / و ). «رُسُلُنَا»: فرستادگان ما. مراد فرشتگان همدست مَلَک‌الْموت است (نگا: سجده / ). «وَهُمْ لا یُفَرِّطُونَ»: وحال آن که آنان کوتاهی نمی‌کنند. این جمله می‌تواند حال (رُسُلُنا) یا (حَفَظَةً و رُسُلُنا) باشد؛ چرا که در کارِ حفظ و توفّی کوتاهی نمی‌کنند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ... (۱)
يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا... (۰) إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ... (۰) مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ... (۰) وَ إِنَ عَلَيْکُمْ لَحَافِظِينَ (۱) کِرَاماً کَاتِبِينَ (۰) يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ (۰) اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ... (۵) وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ... (۰) إِلَى رَبِّکَ يَوْمَئِذٍ الْمَسَاقُ (۰)
تفسیر
- آيات ۵۶ - ۷۳ سوره انعام
- گفتاری در معنای «حکم» و این که «حکم»، تنها از آنِ خداست
- معنا و تفسير «إن الحُكمُ إلّا لِلّهِ» و «يَقُصُّ الحَقّ وَ هُوَ خَيرُ الفَاصِلِين»
- گفتاری در معنای حقیقت فعل و حکم خداوند متعال
- افراط و تفریط «تفویضی» ها و «جبری» ها، در مسأله حُسن و قبح، و رابطه آن با تشریع
- دو حقیقت مهم، در باره حُسن و قبح افعال و اعمال انسان ها
- معناى «خزائن غيب» و مراد از «مفاتح الغيب»
- مراد از «كتاب مبين»، در آیه شریفه
- فرق «كتاب مبين» با «مفاتیح غيب»
- عموميت علم خداوند و نامتناهى بودن آن، در آیه شریفه
- هدف از گماشتن ملائكه نگهبان، براى آدمى تا زمان مرگ
- ريشه فطرى توجه انسان به خدا، هنگام گرفتارى های شديد
- تهديد امت به نزول عذاب، از سوی خداى تعالى
- وجوهى كه در معناى «عذاب از فوق»، در آيه شريفه گفته شده است
- پيشگویى تفرقه امت و درگيرى هاى بين مسلمانان، پس از رسول خدا «ص»
- دلایل اختلافات و مشاجرات مسلمانان، بعد از رحلت پيامبر «ص»
- مقصود از خطاب «يُنسِيَنَّكَ» در آیه شریفه، خطاب به امت است
- نهی از حضور در مجلس معصيت، و همنشینی با گناهکاران
- معناى «بسل» و مراد از «وَ ذَكِّر بِهِ أن تُبسَلَ نَفسٌ»
- استدلال فاسد برخى مفسران، بر کافر بودن پیامبران، قبل از بعثت
- معناى اين كه هدايت حقیقی، همان هدایت خداوند است
- بحث روایتی
- رواياتی در باره نهى از نشستن با كسانى كه در آيات خدا خوض مى كنند
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ وَ يُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا وَ هُمْ لا يُفَرِّطُونَ «61»
وتنها اوست كه قهر واقتدارش مافوق بندگان است و نگهبانانى بر شما مى‌فرستد، تا آنكه چون مرگ يكى از شما فرا رسد، فرستادگان ما (فرشتگان) جان او را بازگيرند و در كار خود، هيچ كوتاهى نكنند.
نکته ها
گرفتن روح در شب وبرگرداندن آن در روز يكى از نمونه‌هاى قاهربودن خدا برانسان است.
مسأله‌ى قبض روح، در قرآن هم به خداوند نسبت داده شده «اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ» 39: 42، هم به ملك الموت و هم به فرشتگان. اين اختلاف تعبير شايد به خاطر آن باشد كه جان افراد عادى را فرشتگان مى‌گيرند و جان افراد برجسته را ملك الموت كه فرشته برترى است و جان اولياى خدا را ذات مقدّس او مى‌گيرد.
و شايد به اين دليل باشد كه ابتدا فرشتگان، روح مردم را مى‌گيرند و سپس تحويل ملك‌الموت مى‌دهند و آنگاه ملك‌الموت (عزرائيل) روح‌هاى گرفته شده را به خداوند تحويل مى‌دهد و به همين دليل گرفتن روح مردم هم كار فرشتگان و هم كار ملك الموت و هم كار خداوند به شمار مى‌رود. آرى، خداوند مسبب است و فرشتگان مباشر و فعل گاهى به مسبب و گاهى به مباشر نسبت داده مى‌شود.
ممكن است مراد از فرشتگان محافظ، آنانى باشند كه مراقب و نگهدار انسان از حوادثند، «1» «لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ» «2» و ممكن است مراد از حفظه، فرشتگانى باشند كه مأمور ثبت و ضبط اعمال انسانند. «رُسُلُنا لَدَيْهِمْ يَكْتُبُونَ» «3»
«1». تفسير الميزان.
«2». رعد، 11.
«3». زخرف، 80.
جلد 2 - صفحه 477
ايمان به مراقبت فرشتگان از انسان، عامل شكر از خداست، همان گونه كه ايمان به ثبت اعمال توسّط فرشتگان عامل حيا و تقواست.
پیام ها
1- خداوند، قدرت و سلطه‌ى كامل دارد و اگر ما را آزاد گذاشته، به خاطر مهلتى است كه از روى لطف اوست. وَ هُوَ الْقاهِرُ ...
2- تسلّط خدا بر بندگان چنان است كه كسى را تاب مقاومت نيست. «وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ»
3- در دستگاه آفرينش، انواع مراقبت‌ها وجود دارد. «حَفَظَةً» 6: 61
4- فرستادن فرشتگان محافظ، دائمى است. «يُرْسِلُ»
5- هر دسته از فرشتگان، مأموريّت خاصّى دارند. «حَفَظَةً- تَوَفَّتْهُ» 6: 61
6- براى قبض روح يك نفر چند فرشته حاضر مى‌شوند. «إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا» 6: 61
7- فرشتگان در انجام مأموريّت، سهل‌انگارى ندارند و معصومند. «لا يُفَرِّطُونَ» 6: 61 چنانكه در آيه ديگر آمده است: «لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ» «1»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ وَ يُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا وَ هُمْ لا يُفَرِّطُونَ (61)
بعد از آن در كمال قدرت خود افزوده مى‌فرمايد:
وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ: و ذات الهى است قادر و غالب بر بندگان خود نه به جهت و مكان، بلكه به قوت و قهر و غلبه، يعنى فرمان او فوق همه فرامين و تمام ايشان مغلوب و مقهور اويند وَ يُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً: و نازل مى‌فرمايد بر شما ملائكه‌اى كه حافظ و نگهبان اعمال شمايند، و ايشان كرام الكاتبين، مى‌نويسند اعمال شما را تا روز قيامت به رؤوس الاشهاد بخوانند. پس حكمت در ارسال حفظه آنكه، بنده از فضيحت روز تبلى السرائر انديشه نموده و از ارتكاب معاصى اجتناب و از هيبت خطاب «اقْرَأْ كِتابَكَ» «1» در طاعات اهتمام نمايد تا در آن روز شرمسار نگردد و اين عين لطف است. و ملائكه حفظه مشرف حال
«1» اسراء، 14.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 293
بندگان باشند. حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ: تا وقتى كه بيايد يكى از شما را مرگ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا: بگيرند جان او را ملائكه ما يعنى ملك الموت و اعوان او كه چهارده ملكند: هفت ملك رحمت و هفت ملك عذاب. پس چون ملك الموت، روح مؤمن قبض كند مى‌سپارد به ملائكه رحمت، و چون جان كافر بگيرد به ملائكه عذاب واگذارد وَ هُمْ لا يُفَرِّطُونَ: و ملائكه قابض ارواح تقصير نمى‌كنند و در قبض تأخير نكنند از وقت خود.
در منهج «1»- از رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله: در شب معراج ملكى ديدم بر كرسى نشسته، ترش روى و دلتنگ، و همه ملائكه به ملاقات من متبسم بودند مگر او، لوحى به دست و در آن نظر مى‌كرد. از جبرئيل پرسيدم: كيست؟ گفت:
ملك الموت، از آن وقت كه حق تعالى او را آفريده، كسى وى را خندان نديده.
حضرت فرمود: نزد او رفتم. گفتم: يا ملك الموت، قبض ارواح خلقان چگونه نمائى و اين لوح چيست و در آنچه نوشته؟ گفت: اين لوح آجال خلقان است كه خداوند از شب قدر تا شب قدر ديگر آنان را كه اجلشان در آن سال مقدر نموده در آن ثبت، و حق سبحانه آن را در پيش من مانند خوانى قرار داده، هر جا خواهم دست به آن رسانده و آنچه خواهم بردارم.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ وَ يُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا وَ هُمْ لا يُفَرِّطُونَ (61)
ترجمه
و او است غالب و قادر فوق بندگانش و ميفرستد بر شما نگهبانانى تا چون بيايد يكى از شما را مرگ بميرانند او را فرستادگان ما و ايشان تقصير نمى‌كنند.
تفسير
خداوند اقتدار و استيلا و استعلاء دارد بر بندگان و ملائكه را موكلّ آنها فرموده كه حفظ مى‌كنند آنان و اعمالشان را و دور مينمايند از آنها متمرّدان شياطين و گزندگان زمين را و مينويسند هر چه را بجا ميآورند از حسنات و سيّئات و گفته شده است حكمت نوشتن اعمال آنستكه وقتى بنده بداند كه هر كارى بكند نوشته ميشود و روز قيامت آشكار مى‌گردد و همه ميشناسند او و اعمالش را تا ميتواند خود را از كار بد نگهدارى ميكند و چون بلطف مولى اعتماد دارد بقدريكه از ملائكه ملاحظه دارد از مولى ندارد و وقتى كه اجل موعود برسد ملك الموت و ملائكه زير دست او كه به فرمان اويند قبض روح او را مى‌نمايند و كوتاهى نمى‌كنند در قبض آنى از آن مقرر ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ هُوَ القاهِرُ فَوق‌َ عِبادِهِ وَ يُرسِل‌ُ عَلَيكُم حَفَظَةً حَتّي إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ المَوت‌ُ تَوَفَّته‌ُ رُسُلُنا وَ هُم لا يُفَرِّطُونَ (61)
و او است قاهر و مقتدر قهر و قدرتش فوق تمام بنده‌گان است و ميفرستد حفظه براي شما و اعمال شما تا موقعي که فرستادگان ما شما را قبض روح كنند زماني که مرگ شما را دررسد و آنها از حدّ مأموريت خود تجاوز نميكنند و كوتاهي نمينمايند.
وَ هُوَ القاهِرُ فَوق‌َ عِبادِهِ يكي از صفات خداوند قهر و غلبه است که تمام مخلوقات در تحت اراده و مشيت او هستند و در مقابل او عرض اندامي ندارند که بتوانند بر خلاف اراده و مشيئة او قدمي بردارند و امري انجام دهند
همه مقهور تحت قدرت اوبرگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- تنها خداوند بر تمامى بندگان خود و امور آنها تسلط و غلبه کامل دارد. (و هو القاهر فوق عباده)
۲- خوابانیدن و بیدار کردن تا زمان اجل و سپس بازگشت به خداوند و محاسبه اعمال، نشانه تسلط خداوند بر امور بندگان است. (هو الذى یتوفکم بالّیل ... و هو القاهر فوق عباده)
۳- خداوند فرشتگانى را پیوسته براى حفاظت و مراقبت آدمیان گسیل مى دارد. (و یرسل علیکم حفظة) فعل مضارع «یرسل» بر تجدید و تکرار ارسال فرشتگان تا زمان مرگ دلالت دارد. «حفظة»، جمع «حافظ»، به معنى نگهبان و مراقب است.
۴- با فرارسیدن زمان مرگ آدمى، گسیل فرشتگان محافظ و مراقب وى پایان مى پذیرد. (و یرسل علیکم حفظة حتى إذا جاء أحدکم الموت)
۵- حضور همواره فرشتگان محافظ در کنار آدمى براى حفظ حیات اوست. (و یرسل علیکم حفظة حتى إذا جاء أحدکم الموت) چون غایت گسیل ملائکه محافظ، مرگ آدمى است (حتى إذا جاء أحدکم الموت)، به قرینه تناسب حکم و موضوع باید حضور فرشتگان براى حفظ و بقاى حیات آدمى باشد.
۶- با فرارسیدن زمان مرگ هر کس، سفیران خداوند جان آدمیان را مى گیرند. (حتى إذا جاء أحدکم الموت توفته رسلنا)
۷- فرشتگانى غیر از مأموران حفاظت آدمى، وظیفه قبض روح وى را بر عهده دارند.* (حتى إذا جاء أحدکم الموت توفته رسلنا) در صورتى که فرشتگان محافظ همان قابضان روح باشند، مناسبتر آن بود که با ضمیر به آنان اشاره مى شد. گزینش «رسلنا» به جاى ضمیر قرینه تفاوت ملائکه حافظ با ملائکه قابض است.
۸- فرشتگانى متعدد وظیفه قبض روح هر یک از آدمیان را به عهده دارند.* (حتى إذا جاء أحدکم الموت توفته رسلنا) «رسل»، جمع رسول، و بر بیشتر از دو نفر دلالت دارد. از سوى دیگر مضمون آیه این است که براى هر شخصى که مرگش فرامى رسد، «رسل» حضور پیدا مى کنند. بنابراین قابضان روح آدمى بیش از دو نفرند.
۹- هیچ کوتاهى و تأخیرى از جانب فرشتگان مأمور قبض روح صورت نمى گیرد. (توفته رسلنا و هم لا یفرطون)
۱۰- ملائکه، مجریان دقیق اراده قاهر خداوند هستند. (و یرسل علیکم حفظة ... توفته رسلنا و هم لا یفرطون)
۱۱- اسباب و عوامل مرگ و حیات آدمى منحصراً تحت اراده قاهر خداوند و در اختیار اوست. (و هو القاهر فوق عباده ... توفته رسلنا)
موضوعات مرتبط
- انسان: حاکم انسان ها ۱ ; حفظ حیات انسان ۵
- بازگشت به خدا:۲
- بیدارى: منشأ بیدارى ۲
- حیات: منشأ حیات ۱۱
- خدا: احاطه خدا ۱ ; اختصاصات خدا ۱، ۱۱ ; اختیارات خدا ۱۱ ; اراده خدا ۱۱ ; افعال خدا ۳ ; سلطه خدا ۱ ; کارگزاران خدا ۱۰ ; نشانه هاى سلطه خدا ۲
- خواب: منشأ خواب ۲
- روح: قابضان روح ۶، ۷، ۸، ۹
- عزرائیل: نقش عزرائیل ۶، ۷، ۸، ۹
- عمل: حسابرسى عمل ۲
- مرگ: آثار مرگ ۴ ; عوامل مرگ ۶، ۷، ۸، ۱۱
- ملائکه: محافظ ۳، ۴، ۷ ; ملائکه مرگ ۶، ۷، ۸، ۹ ; نقش ملائکه ۳، ۸، ۱۰ ; نقش ملائکه محافظ ۵
منابع
